ලෝක අඩවි ආරක්ෂක දිනයේ ඉතිහාසය

අඩවි ආරක්ෂක (Ranger) නම ඇසූ පමණින් අප කාගේත් සිත් තුළ පැහැදිලි සිතුවමක් නොඇඳෙන බව සැබෑවකි. බොහෝ දුරට එසේ වීමට හේතුව නම් අඩවි ආරක්ෂක නිලධාරීන්/නිලධාරිනියන් ගේ සේවාව සමාජය තුළ එතරම් දුරට කතාබහට ලක් නොවීමයි. රැකියාවකින් ඔබ්බට ගොස්, හඬක් නොනැගිය හැකි සතුන් වෙනුවෙන් තම ශ්‍රමය, කාලය කැප කරන පරිසරයට ණය නොමැති වීරයින් පිළිබඳ සාකච්ඡා කිරීම, ඉගෙනීම කල යුතුම කාර්යයක් බවට අද වන විට පත්ව තිබේ.

අඩවි ආරක්ෂක නිලධාරීන් යනු කව්රුන්ද?

ජාතික වනෝද්‍යාන සහ ස්වභාවික ප්‍රදේශ ආරක්ෂා කිරීම සහ කළමනාකරණය කිරීම සම්බන්ධ ඕනෑම වෘත්තිකයෙකු හැඳින්වීමට, WWF (World Wildlife Fund) හෙවත් ලෝක වනජීවී අරමුදල විසින් “අඩවි ආරක්ෂක (Ranger)” යන යෙදුම භාවිත කරයි. අඩවි ආරක්ෂක සතු කාර්යය ගතික වන අතර ප්‍රධාන අංශ 6 ක් ආවරණය කයි. ඒ අතර; මුර සංචාරය, වන සතුන් අධීක්ෂණය, ප්‍රාදේශීය ප්‍රජාවන් සමග සම්බන්ධ වීම, ලැව්ගිනි කළමණාකරණය සහ සංචාරක ව්‍යාපාරයට සහය දීම යන කාර්යයන් ඇතුළත් වේ.

මෙසේ පරිසරයට අතිමහත් සේවාවක් සිදුකරන අඩවි ආරක්ෂක නිලධාරීන් ඇගයීමට ලක් කිරීම වෙනුවෙන් විශේෂිත දිනයක් ප්‍රකාශයට පත්කර ඇත. එය “ලෝක අඩවි ආරක්ෂක දිනය” ලෙස හඳුන්වයි  (World Rangers day). රාජකාරියේ යෙදී සිටියදී මිය ගිය හෝ තුවාල ලැබූ අඩවි ආරක්ෂකයින්ට උපහාර දැක්වීම සඳහාත්, පරිසරය, ස්වභාවික වස්තු හා සංස්කෘතික උරුමයන් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා අඩවි ආරක්ෂක නිලධාරීන් විසින් කරන ලද කාර්යය අගය කිරීම සඳහාත්, ලෝක අඩවි ආරක්ෂක දිනය, වාර්ෂිකව ජූලි 31 වන දින ලොව පුරා සමරනු ලබයි.

ලෝක අඩවි ආරක්ෂක දිනයේ ආරම්භය

වර්ෂ 1992 දී ආරම්භ කරන ලද, අන්තර්ජාතික අඩවි ආරක්ෂක සම්මේලනය (IRF) හි 15 වන සංවත්සරය නියෝජනය කරමින් පළමු ලෝක අඩවි ආරක්ෂක දිනය සමරන ලදී. නමුත් එය ජූලි 31 වන දිනට යෙදීම සම්බන්ධයෙන් පැහැදිලි හේතුවක් සඳහන් නොවේ. අන්තර්ජාතික අඩවි ආරක්ෂක සම්මේලනය ආරම්භ කරන ලද්දේ එක්සත් ජනපද ජාතික උද්‍යාන අඩවි ආරක්ෂක සංගමය /ANPR (US Association of National Park Rangers), ස්කොට්ලන්ත ග්‍රාමීය අඩවි ආරක්ෂක සංගමය / SCRA (Scottish Countryside Rangers Association), සහ වේල්ස් සහ එංගලන්ත අඩවි ආරක්ෂක වරුන් නියෝජනය කරන ග්‍රාමීය කළමනාකරණ සංගමය / CMR (Countryside Management Association) එකට එකතු වී ඒකාබද්ධ ගිවිසුමකට අත්සන් තැබීමෙනි.

මෙම ගිවිසුම වූයේ සංස්කෘතික හා ස්වභාවික උරුමයන් සංරක්ෂණය කිරීමේදී ලොව පුරා සිටින අඩවි ආරක්ෂක නිලධාරීන් විසින් සිදු කරනු ලබන තීරණාත්මක කාර්යයන් සඳහා සහයෝගය ලබා දීම සහ දැනුවත්භාවය ඇති කිරීමයි.

ශ්‍රී ලංකාව තුල අඩවි ආරක්ෂක තනතුරේ ආරම්භය

ශ්‍රී ලංකාව තුළ අවවි ආරක්ෂක තනතුරේ ආරම්භය වර්ෂ 1900 තෙක් දිවයයි. වර්ෂ 1900 දී ශ්‍රී ලංකාව තුළ වනසංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව පිහිටුවීමත් සමග වන සම්පත් වලට පවත්නා නොයෙකුත් තර්ජන මනාව වටහා ගන්නා ලදී. එම හේතුව කරණකොටගෙන වර්ෂ 1937 දී වනජීවී නීති සම්පාදනය වන අතර, 1938 දී වනජීවී පනත එළි දැක්වීය. එහි එක් පියවරක් වශයෙන් යාල, විල්පත්තු ආදී ස්ථාන කිහිපයක රක්ෂිත ජාල ආරම්භ විය. එම ජාලයන්හි ආරක්ෂාව සහ වනජීවී නීති ක්‍රියාත්මක කිරීමේ අවශ්‍යතාවය අනුව වර්ෂ 1950 දී වනජීවී සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව ලෙසින් නිළධාරී කණ්ඩායමක් ආරම්භ කරන ලදී. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් අඩවි ආරක්ෂක තනතුර බිහිවිය.

ලොව පිළිගත් ප්‍රවණතා වන ජෛව විවිධත්ව සංරක්ෂණය ආදී සංකල්ප හමුවේ අඩවි ආරක්ෂක තනතුරේ භූමිකාව ශ්‍රී ලංකාව තුළ ශීඝ්‍ර ලෙස වෙනස්වීම් වලට භාජනය වූ අතර වර්තමාන අඩවි ආරක්ෂක නිලධාරියෙකුගේ වගකීම් ලෙස වන සතුන් සම්බන්ධයෙන් සිදුකරනු ලබන නීති විරෝධී කටයුතු වැටලීම, එයට අදාළ පිරිස් අත්ඩංගුවට ගැනීම, රඳවා ගැනීම, සහ අධිකරණයට ඉදිරිපත් කිරීම දැක්විය හැකිය. එයට අමතරව තමන්ට පැවරී ඇති බල ප්‍රදේශය ආරක්ෂා කිරීම සහ සංචාරක කටයුතු වලට සහය දැක්වීමද ඉදිරිපත් කල හැකිය.

ලෝක අඩවි ආරක්ෂක දින සැමරීම්

ලෝක අඩවි ආරක්ෂක සම්මේලනය (IRF) සෑම වසර 3 කටම වරක් පවත්වන අතර එමඟින් ලොව පුරා සිටින අඩවි ආරක්ෂක නිලධාරීන් එක් රැස් කර ඔවුන්ට නව නිපුණතා ඉගෙනීමට, දැනුම බෙදාගැනීමට සහ හවුල්කාරීත්වය ඇති කිරීමට අවස්ථාව ලබා දෙයි. ඒ අනුව යමින් ලෝක අඩවි ආරක්ෂක සම්මේලනය වර්ෂ 2009 දී බොලීවියාවේදී ද, 2012 දී ටැන්සානියාවේදී ද, 2016 දී ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේදී ද, 2019 දී නේපාලයේදී ද පවත්වා ඇත.

මීලඟ ලෝක අඩවි ආරක්ෂක සම්මේලනය 2023 වර්ෂයේදී පෘතුගාලයේ අසෝර්ස් හිදී පැවැත්වීමට නියමිතය. නමුත් ශ්‍රී ලංකාව තුල අඩවි ආරක්ෂක දිනයේ විශේෂිත ලෙස සැමරීමක් අතීතයේ සිට අද දක්වා වාර්තා වී නොමැත.

සැබෑවටම ගත් කල ලෝක අඩවි ආරක්ෂක දිනය යනු අඩවි ආරක්ෂක නිලධාරීන් තම දිවි අනතුරේ හෙලා ගනිමින් පරිසරය සහ වන සතුන් වෙනුවෙන් ඉටුකරන අතිමහත් සේවාව පිළිබඳ වටහා ගැනීමටත්, මෙම හඬ නොනඟන වීරයන් වෙනුවෙන් හඬක් නැගීමටත්, සමස්ත ජනයාට ලැබෙන අනගිතම අවස්ථාවයි.

Written By:

K. A. Kavindana Nirmani
1^st Year Undergraduate,
Biological Science,
Faculty of Science,
University of Colombo.

සැදහුම්:

• What is A Ranger? (2020). WWF. https://tigers.panda.org/news_and_stories/stories/what_is_a_ranger_/
• Days Of The Year. (2020, May 12). World Ranger Day. https://www.daysoftheyear.com/days/world-ranger-day/
• World Ranger Events. (2020). IRF | International Ranger Federation. https://www.internationalrangers.org/events/

තොරතුරු:

• වන සත්ත්ව අඩවි ආරක්ෂක – W. A. මහින්ද විජයසිංහ මහතා
• වන සත්ත්ව අඩවි ආරක්ෂක – සමන් ලියනගම මහතා

Image Courtesy:

• Title Image: https://bit.ly/3kOG2cr
• 1^st Content Image: ශ්‍රී ලංකා වනජීවී සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව
• 2^nd Content Image: https://bit.ly/36Xb5uO
• 3^rd Content Image: https://bit.ly/2WdkrQX
• 4^th Content Image: https://bit.ly/3yfjohq
• 5^th Content Image: https://bit.ly/3wWzjQd
• 6^th Content Image: https://bit.ly/3zsidvf