බැක්ටීරියා, ප්‍රතිජීවක සහ මිනිසා

Share

පෘථිවිය මත සමස්ත ජීවීන් සංඛ්‍යාවේ එකතුවට වඩා බැක්ටීරියා ගහණය විශාල බව ඔබ දන්නවාද?
මනුෂ්‍ය ශරීරයේ දෛහික සෛල සංඛ්‍යාවට වඩා මනුෂ්‍ය ශරීරය මත බැක්ටීරියාවන් වාසය කරන බව ඔබ දන්නවාද?
නමුත් අප සිතා සිටිනුයේ අප සම්පූර්ණයෙන්ම බැක්ටීරියාවන් යටපත් කිරීමට සමත්ව ඇති බවයි.

නමුත් මෙසේ මනුෂ්‍ය ශරීරය මත වෙසෙන සෑම බැක්ටීරියාවක්ම රෝගකාරක බැක්ටීරියාවන් නොවේ. සත්‍ය වශයෙන්ම මොවුන් බොහෝමයක් සාමාන්‍ය තත්ත්ව යටතේ මනුෂ්‍යයා නීරෝගීව තබා ගැනීමට උපකාරී වේ. උදාහරණ ලෙස සම මත සාමාන්‍ය බැක්ටීරියා ගහණය නිසා සම මත ආසාදන ඇති කරන්නා වූ බැක්ටීරියාවන්ට ස්ථාපිත වීමේ හැකියාව අවම වෙයි. තවද ආහාර මාර්ගයේ වෙසෙන්නා වූ මෙවන් බැක්ටීරියාවන් නිසා ආහාර මාර්ගයේ ප්‍රතිශක්තිය ඉහළ යන අතර ෆෝලික් අම්ලය වැනි ඇතැම් පෝෂක එක් කිරීමද මොවුන් සිදු කරයි. තවද මෙම බැක්ටීරියා ගහණය වයස, ජාන, ලිංගිකත්වය, ආතතිය, පෝෂණය, ආහාර පුරුදු යනාදිය මත වෙනස් වේ. සරලව කිවහොත් මෙම බැක්ටීරියා ගහණය පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාටද අනන්‍ය වේ.

මෙසේ සහජීවීව මිනිස් සිරුර මත හෝ තුළ වාසය කරන්න වූ ඇතැම් බැක්ටීරියා ප්‍රභේද ජීවියා දුර්වල වූ විටෙක නැතිනම් ප්‍රබල ආතතියකින් පෙලෙන අවස්ථාවක රෝගකාරක බැක්ටීරියාවක් ලෙස හැසිරීමටද ඉඩ ඇත. උදාහරණයක් ලෙස ඊ කෝලි යනු මිනිසාගේ ආහාර මාර්ගය තුළ සුලභ ව හමු වන බැක්ටීරියාවක් වුවද ජීවියා දුර්වල විටෙක මුත්‍රා මාර්ගයේ ආසාදන ඇති කරවන අතර, O157:H7 මාදිලිය සතුව ප්‍රබල රක්ත හීනතාව හා වකුගඩු අකර්මණ්‍යය කරවීමේ හැකියාව ඇත.

සාමාන්‍ය බැක්ටීරියා ආසාදනයකදී රෝගියා හට ප්‍රතිජීවක ඖෂධ ලබා දීම සිදු කරනු ලබන අතර ප්‍රතිජීවක ඖෂධ යනු පෙනිසීලියම් වැනි දිලීර මගින් ලබා ගනු ලබන බැක්ටීරියා නාශනය උදෙසා දිලීර මගින් නිපදවනු ලබන සංයෝග වේ. අද වනවිට ප්‍රතිජීවක බොහොමයක් කෘත්‍රිමව නිපදවනු ලබයි. ප්‍රතිජීවක ඖෂධ වලින් කිසිදු ප්‍රතිඵලයක් ලබා ගත නොහැකි සාමාන්‍ය උණ සෙම්ප්‍රතිශ්‍යා තත්ත්වයකදී පවා ප්‍රතිජීවක අහුරු පිටින් නියමිත මාත්‍රාවකින් තොරව මෙන්ම වෛද්‍ය උපදෙස් වලින්ද තොරව ගිල දැමීම විලාසිතාවක්ව ඇත. මෙසේ ප්‍රතිජීවක අනවශ්‍ය ලෙස භාවිතා කරන්නවුන්ගේ මතය වනුයේ මොනව වුනත් බෙහෙත් නිසා ගැටලුවක් නැත යන්නය.

ඔබත් එවන් අයෙකු නම් ඒ පිලිබඳ නැවත වරක් සිතන්න. නිරන්තරයෙන් පුද්ගලයෙක් ප්‍රතිජීවක ඖෂධ වලට නිරාවරණය වේ නම් බැක්ටීරියාවන්ද නිරන්තරයෙන් ඒවාට නිරාවරණය වේ. කාලයත් සමග බැක්ටීරියා අදාල ප්‍රතිජිවකයට ප්‍රතිරෝධයක් දියුණු කර ගන්නා අතර එවිට කොපමණ ප්‍රතිජීවක භාවිතා කලද අදාළ බැක්ටීරියාව මර්දනය කල නොහැකි වනු ඇති අතර එහි පැතිරීම මාරාන්තික විය හැකිය. අද වන විට ඇතැම් රෝග තත්ත්වයන්ට එරෙහිව සාමන්‍ය ප්‍රතිජීවක භාවිතයෙන් ඔබ්බට ගොස් විද්‍යාත්මකව නවීකරණය කරන ලද ප්‍රතිජීවකයක් හෝ ප්‍රතිජීවක දෙකක් හෝ කිහිපයක් එක් වර භාවිතා කරන මට්ටම දක්වා ගොස් ඇත්තේ බැක්ටීරියාවන් සතු මේ සුවිශේෂී ප්‍රතිරෝධීතාව නිසාය.

මෙවන් බැක්ටීරියාවන් සුපිරි බැක්ටීරියා ලෙස හඳුන්වන අතර මානව සිරුර තුළ ස්වභාවික ප්‍රතිශක්තියක් පැවතුනද කාලයත් සමග සීඝ්‍රයෙන් ප්‍රතිරෝධී වන මෙම සුපිරි බැක්ටීරියාවන් හමුවේ අවයව බද්ධයන්, පිළිකා ප්‍රතිකාර කල අයවලුන් වැනි ප්‍රතිශක්ති පද්ධතිය දුර්වල වූවන් හට අනාගතයේ ප්‍රබල ගැටලුවකට මුහුණ පාන්නට සිදුවනවා නොඅනුමානය.

මිනිසා සහ බැක්ටීරියා අතර තරගය කවුරුන් දින්නේද යන්න මානව සංහතියේ ඉදිරි ගමන නිර්ණය කරනු ඇති අතර මෙම තරගය මිනිසාට දිනීමට නම් විද්‍යාඥයන් නව ප්‍රතිජීවක සහ ඖෂධ සොයා ගන්න අතරම අප එකිනෙකා තුළ නිවැරදි සෞඛ්‍ය පුරුදු සහ නිවැරදි ආහාර රටාවන් පවත්වා ගැනීමද වැදගත් වනු ඇත.

image courtesy: https://www.macrolide.com/news/