මූලිකවම හෙපටයිටීස් (hepatitis) නිසා අක්මාවට හානි සිදු වීම සිදු වන අතර එය සීරෝසිස් සහ අක්මාව ආශ්‍රිත පිලිකා තත්වයන්ට ගොදුරු වීමේ ප්‍රබල අවධානමක් ඇති කරයි. හෙපටයිටීස් ඇති වීමේ ප්‍රධාන හේතුව ලෙස A, B, C, D , E යනුවෙන් වර්ග 5කින් යුත් වෛරස් හඳුනා ගත හැකි වුවද අධික බීමත් කම, විවිධ විෂ රසායනිකද මෙයට හේතුව වීමේ සම්භාවිතාවක් ඇත.

මෙම වෛරස් වර්ග 5ට සුවිශේෂී අවදානයක් යොමු කල යුතුව ඇත්තේ ඒවා පිලිබඳව ඇති නොදැනුවත්කම නිසාවෙන් ඉතා පහසුවෙන් මෙම රෝගයේ ගොදුරක් බවට ඔබද පත් විය හැකි නිසාවෙනි.

හෙපටයිටීස් A වෛරසය.
ප්‍රධානවම දූශිත ජලය සහ ආහාර නිසා බෝ වේ. ඇතැම් විටක ලිංගිකවද සම්ප්‍රේෂණය වේ. සම්පූර්ණයෙන් සුව කල හැකි වුවද ජීවිතයට තර්ජන එල්ල කිරීමේ හැකියාවද ඇත. බොහෝ විට අඩු අදායම් ලබන සහ අවම සනීපාරක්ශක පහසුකම් ඇති ජනතාව අතර බහුලව වේ. මෙය සම්පූර්ණයෙන්ම වැලැක්වීමට එන්නත් නිපදවා ඇත.ගෝලීය වශයෙන් වාර්ෂිකව රෝගීන් මිලියන 1.4 ක් හමුවේ.

රෝග ලක්ෂණ-
ආසාදනයෙන් දින 14ත් 28ත් තුල රෝග ලක්ෂණ පෙන්වයි. ඇතැමෙක්ගේ කිසිඳු රෝග ලක්ෂණයක් නොපෙන්වයි.
ආහාර අරුචිය, පාචනය, ආමාශයික අපහසුතා, මුත්‍රා අඳුරු පැහැ වීම, සම කහ පැහැ වීම සහ ඇස් සුදු පැහැති වීම.

හෙපටයිටීස් B වෛරසය.
රුධිරය ඇතුළු දේහ තරල හරහා සම්ප්‍රේශණය සිදු වේ. මවකගෙන් දරුවාටත්, ඇතැම් විටක රුධිර පාරවිලයනය හරහාත්, මත්ද්‍රව‍ය භාවිතයේදී එන්නත් කටු යොදා ගැනීම හරහාත් සම්ප්‍රේශණය විය හැකිය. මෙයටද ආරක්‍ෂිත සහ ඵලදායී එන්නත් හඳුනවා දී ඇත.

රෝග ලක්ශණ-
ආමාශයික අපහසුතා, මුත්‍රා අඳුරු පැහැ වීම, වමනය, සම කහ පැහැ වීම සහ ඇස් සුදු පැහැති වීම.නිරෝගී වැඩුණු වැඩිහිටියන් අතරින් මෙයට ගොදුරු වන පුද්ගලයන්ගෙන් බොහොමයක් මාස 6 පමණ කාලයක් තුල සම්පූර්ණ සුවය ලබයි. වැඩි වශයෙන් මේ වෛරසය හේතුවෙන් මරණවලට සහ දීර්ග කාලීන රෝගාබාධයන්ට ගොදුරු වනුයේ ළදරුවන් සහ කුඩා දරුවන් වේ.

හෙපටයිටීස් C වෛරසය.
මෙයද ආසාදිත රුධිරය හරහා වැලඳීමේ අවදානමක් ඇත. අනාරක්ෂිත ලිංගික හැසිරීම් ඔස්සේද සම්ප්‍රේශණය විය හැකිය. මෙය විරල ලෙස හඳුනා ගත හැකි රෝගී තත්වයක් වුවද මේ සඳහා ඉහත ආකාර වලට මෙන් එන්නතක් සොයා ගෙන නොමැත. ගෝලීය වශයෙන් මෙයට ගොදුරු වීම නිසා වාර්ශිකව 350,000 සිට 500,000 දක්වා ජනතාවක් මරණයට පත් වේ.

රෝග ලක්ෂණ-
ආමාශයික අපහසුතා , මුත්‍රා අඳුරු පැහැ වීම ,වමනය , සම කහ පැහැ වීම සහ ඇස් සුදු පැහැති වීම.සති දෙකක සිට මාස 6 කාලයක් තුල රෝග ලක්ෂණ පෙන්විය හැකි වුවද රෝගයට ගොදුරු වන පුද්ගලයන්ගෙන් 80% රෝග ලක්ෂණ නොපෙන්වයි.

හෙපටයිටීස් D වෛරසය.
මෙය සුවිශේෂී වනුයේ මෙම වෛරසය ආසාධනය වනුයේ හෙපටයිටීස් B වෛරසය මගින් ආසාදනය වූ රෝගීනට පමණක් වීමයි. වෛරස 2ක් මගින් ආසාධනය වීම මාරාන්තික ප්‍රතිඵල ගෙන දෙන්නක් විය හැකි නමුත් හෙපටයිටීස් B වෛරසය සඳහා වූ එන්නත මෙම ආසාදනයටද ආරක්ෂාව සැපයීමේ හැකියාවෙන් යුක්තය.

හෙපටයිටීස් E වෛරසය.
දූශිත ජලය සහ ආහාර හරහා සම්ප්‍රේශණය වේ. ඵලදායී සහ ආරක්ශිත එන්නත් මේ සඳහාද සොයා ගෙන ඇත.

Reference – http://www.who.int/features/qa/76/en/

Image – Hepatitis A