පෙරදා තාරකා භෞතික විද්‍යාවේ මෙන්ම භෞතික විද්‍යාවේ මහත් විජයග්‍රහණයක් සටහන් කරමින් කිසිදා දැක ගත නොහැකි යයි විශ්වාස කරන ලද කළු කුහරයක ඡායාරූපයක් ලබා ගැනීමට සමත් විය. මේ සඳහා පෘථිවි ගෝලය ආසන්න ප්‍රමාණයක ලොව වටා පිහිටා ඇති රේඩියෝ දුරේක්ෂ ශ්‍රේණියක් නිරෝධනමානයක් ලෙස යොදාගත් අතර එකිනෙකට සමගාමීව සිදුවූ නිරීක්ෂණයන් එකිනෙකට එකලස් කිරීම මගින් උක්ත ජයග්‍රණය ලබා ගෙන ඇත.එනමුත් මෙම ලිපිය හරහා මෙම සිදුවීමට පාදක කරගත් වස්තුව හා ඒ අවට තාරකා විද්‍යාත්මක ස්වභාවය පැහැදිලි කිරීම සිදුවේ.

මෙම ඡායාරූපය සදහා පාදක වී ඇත්තේ වල්ගාතරු දඩයක්කරු ලෙසින් තාරකා විද්‍යාවේ අනවර්ථ නාමයෙන් හඳුන්වනු ලබන චාල්ස් මෙසියර් විසින් හදුනාගත් ගැඹුරු ආකාශ වස්තු නාමාවලියේ  87 වෙනි වස්තුව හෙවත් M87 නම් වූ ඉලිප්සාකාර හැඩැති මන්දාකිණියේ මධ්‍යයේ පිහිටි සුපිරි කළු කුහරයයි (Super massive black hole).සූර්ය ස්කන්ධය මෙන් බිලියන 6.5 ක් තරම් ස්කන්ධයක් හිමි මෙම කළු කුහරය අතිශය සක්‍රීය එකකි.මෙම කළු කුහරය සතු අතිශය ප්‍රබල චුම්භක ක්ෂේත්‍රය(intensive magnetic field) මගින් මෙතුලට වැටෙනා ද්‍රව්‍ය ගොනු කර ගන්නා අතර සමහර ද්‍රව්‍ය (විශේෂයෙන් ඉලෙක්ට්‍රෝන හා උප පරමාණුක අංශු ) කළු කුහරයෙන් ඉවතට ජෙට් (jet) දහරාවක් ලෙස ඉවතට විදිනු ලබයි.මෙකී ජෙට් දහරා ආලෝක වර්ෂ 5000 ක් පමණ දුරකට විහිදෙනු තරම් ප්‍රබල වන අතර එය දෘශ්‍ය පරිමාණයේ මෙන්ම රේඩියෝ හා X-කිරණ පරිමාණයේද දැකිය හැකි තරම් විමෝචන ශක්තියකින් යුතු වේ.

තාරකා ට්‍රිලියන 1 කටත් වැඩි සංඛ්‍යාවකින් සමන්විත මෙම යෝධ ඉලිප්සාකාර මන්දාකිණිය මෙසියර් විසින් නිහාරිකාවක් ලෙස 1781 නම් කලද පසුව මන්දාකිණියක් ලෙස හදුනා ගැනිණි.පැහැදිලි අහසක කුඩා දුරේක්ෂයකට පවා පැහැදිලිව දර්ශනය වන මෙම මන්දාකිණිය Smoking gun නම් අන්වර්ථ නාමයෙනුත් සමහර තැන් වල සඳහන් කර ඇත.කන්‍යා රාශිය පසුබිම් කරගත් මන්දාකිණි පොකුරකට අයත් මෙම ගැඹුරු ආකාශ වස්තුව ගෝලීය තරු පොකුරු 150,000 පමණ හිමි වන අතර ආලෝක වර්ෂ 120,000 පමණ විෂ්කම්භයකින් යුක්තය.එලෙසම ඉහත සදහන් කරන ලද ජෙට් ධාරාවේ දීප්තිය හේතුවෙන් මෙම මන්දාකිණියේ න්‍යෂ්ඨිය සක්‍රීය මන්දාකිණි න්‍යෂ්ටියක් ලෙසද හඳුන්වයි.කෙසේ නමුත් මන්දාකිණියේ අන්තස්තාරීය වායූන් බොහෝ කලකට ඉහතදී මිය ගිය තාරකා වල අවශේෂ වලින් සමන්විත වන අතර මෙහි ඇති බොහෝ තාරකා මැදි වියේ හෝ මහලු වියේ පවතින තාරකා බැවින් මහලු මන්දාකිණියක් ලෙසද මෙය ගිණිය හැක.සූර්ය ස්කන්ධ බිලියන 240,000 ක් තරම් සුවිසල් ස්කන්ධයක් හිමි මෙම මන්දාකිණිය මගින් ඇති කරන සුවිසල් ගුරුත්වාකර්ෂණය මගින් එහි අවට පවතින වාමන මන්දාකිණි තමන් වෙතට ඇද ගැනීම සිදු කරයි.ඒ අනුව අසල්වාසී මන්දාකිණි 2000 පමණ පාලක මන්දාකිණිය ලෙස ක්‍රියා කරනා මෙම මන්දාකිණිය උණුසුම් වායුන් වට කරගත් කොරෝනාවකින් යුතු වේ.වඩාත් වැදගත් කරුණ නම් මෙලෙස පාලක මන්දාකිණියක් ලෙස ,වර්ගෝ මන්දාකිණි පොකුරේ(Virgo cluster) න්‍යෂ්ටිය ලෙස කටයුතු කිරීමයි.

කන්‍යා/වර්ගෝ මන්දාකිණි පොකුර(Virgo Cluster)

කන්‍යා රාශිය හා සිංහ රාශිය ආශ්‍රිතව පැතිරී ඇති ,වඩාත් නිවැරදිව පැවසුවහොත් කුඩා වසන්ත ත්‍රිකෝණයේ (එඬේරා(Boots) රාශියේ Arcturus, කන්‍යා රාශියේ ස්පයිකා(Spica),සිංහ රාශියේ ඩෙනෙබොලා(Denebola) යන තාරකා ඇසුරින් නිර්මාණය වන ත්‍රිකෝණය ) එක් පාදයකට ආසන්නව ව්‍යාප්තව ඇති මෙම මන්දාකිණි පොකුර අංශක 10 පමන අරීය වපසරියක පැතිරී පවතී.

අපට ආසන්නම මන්දාකිණි පොකුර වන මෙය ආලෝක වර්ෂ මිලියන 15 ක පමණ ව්‍යාප්තියක් සහිතය.ව්‍යාප්තිය අතින් අප අයත් ස්ථානිය පොකුරට ආසන්න වන මුත් මෙම වපසරිය තුල පවතින මන්දාකිණි ප්‍රමාණය එමෙන් 50 ගුණයක් ඉහල වේ.එනමුත් මෙහි බොහෝ මන්දාකිණි ඉතා දුබල අලෝකයන් නිකුත් කරන අතර මේ නිසා හඳුනා ගැනීම බොහෝ අපහසු වේ.එලෙසින්ම බොහෝ මන්දාකිණි වාමන මන්දාකිණිද වේ.

මෙම විශාල මන්දාකිණි පොකුර උපකලාප කීපයකට වෙන්ව ඇති අතර ඉන් Virgo -A උපකලාපය M 87 වටා කේන්ද්‍රගතව පවතින අතර ,Virgo -B උපකලාපයM 49 නම් වූ මෙකී පොකුරේ දීප්තිමත්ම මන්දාකිණිය වටා කේන්ද්‍රගතව පවතී.Virgo-Aකලාපය මහළු මන්දාකිණි බහුලව පවතින අතර Virgo-B කලාපය සර්පිලාකාර මන්දාකිණි බහුල වඩා ලිහිල් පොකුරක් වේ.සමහර මූලාශ්‍රයන්හි M 60 කේන්ද්‍ර කරගත් Virgo-C උපකලාපයකුත් නම් NGC 4216 මන්දාකිණිය කෙන්ද්‍ර කරගත් Low Velocity Cloud(LVC) නම් කොටසකුත් හඳුන්වා දී ඇත.එලෙසින්ම ප්‍රධාන පොකුරු වට කරගත් කුඩා මන්දාකිණි පොකුරු පවතින අතර මේවා සර්පිලාකාර මන්දාකිණි බහුල S Cloud,N Cloud,Virgo-E යනාදී ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ.මීට අමතරව තවත් කලාප දෙකක් ඇති මුත් ඒවා කන්‍යා මන්දාකිණි ගොනුවට අයත් නොවේ.සුර්ය ස්කන්ධ 1.2 ×10 ¹⁵  තරම් ස්කන්ධයක් හිමි යැයි සැලකෙන මෙම මන්දාකිණි පොකුර තුල විශාල මන්දාකිණි 160ක් පමණ වේ.විශාල පාලක මන්දාකිණි වල බලපෑම් හේතුවෙන් අනිකුත් මන්දාකිණි මෙම කේන්ද්‍රයන් දෙසට ත්වරණය වන අතර මේ හේතුවෙන් මෙම කලාපයේ සමහර මන්දාකිණි විශාල නීල විස්ථාපනයන්(blue shift) දක්වනු ලැබේ.මෙම හේතුව නිසා නිතරම මෙම පොකුරේ හැඩය වෙනස් වන අතර මන්දාකිණි අතර නිතර අන්තර්ක්‍රියා නිරීක්ෂණය කල හැකි වේ.මේ හේතුවෙන් මෙම මන්දාකිණි පොකුර තාරකා විද්‍යාඥයන්ට මන්දාකිණි වල පරිණාමය ,මන්දාකිණි වල ස්වභාවයන්,ඒවායේ ක්‍රියාකාරීත්වයන් අධ්‍යනය කිරීමට හැකි ඉහලම ස්ථානයක් ලෙස සැලකේ.

මෙම පොකුරේ දකුණු කෙලවරට වන්නට තවත් මන්දාකිණි පොකුරක් හමු වන අතර එය Virgo II පොකුර නමින් හඳුන්වනු ලැබේ.මෙය M 61 , NGC 4179, NGC 4030, NGC 4753, NGC 4697, NGC 4995, NGC 4699, NGC 4856, NGC5084 වශයෙන් පාලක මන්දාකිණි සහිත කණ්ඩායම් වශයෙන් සකස්ව පවතින අතර මෙය සර්පිලාකාර මන්දාකිණි බහුල මන්දාකිණි පොකුරකි.මෙහි NGC5084 නම් කන්‍යා මන්දාකිණිය සුපිරි මන්දාකිණි පොකුරේම පවතින සුවිසල්ම මන්දාකිණිය වේ.

කෙලෙසින් හෝ මෙම පාලක මන්දාකිණි මගින් නිර්මාණය වන මෙම සුවිසල් මන්දාකිණි පොකුරු මගින් ඇතිකරන ආකර්ෂණ බලයන් හේතුවෙන් අසල පවතින මන්දාකිණි හා මන්දාකිණි පොකුරු මෙම න්‍යෂ්ටින් වෙත නැඹුරු කර ගැනීම සිදුවේ.ඒ අනුව අවසානයේ එක් සුවිසල් මන්දාකිණි පොකුරක් ඇති වන අතර මෙය නමින් කන්‍යා සුපිරි මන්දාකිණි පොකුර(Virgo super cluster) හැන්ඳින්වේ.තලීය ස්වභාවයක් ගන්නා මෙම සුපිරි මන්දාකිණි පොකුර ආලෝක වර්ෂ මිලියන 110 ක් පමණ දුරකට ව්‍යාප්තව පවතින මන්දාකිණි මිලියනකින් පමණ සමන්විත වේ.එලෙසම වැදගත් කරුණ වන්නේ අප අයත් ස්ථානිය මන්දාකිණි පොකුරද මෙහි එක් ශාඛාවක් වීමය.

මූලාශ්‍ර

1. http://atlasoftheuniverse.com/galgrps/virii.html
2. https://www.universetoday.com/30645/virgo-supercluster/
3. https://ned.ipac.caltech.edu/level5/ESSAYS/Binggeli/binggeli.html
4. https://www.messier-objects.com/virgo-cluster/
5. https://edition.cnn.com/2019/04/10/world/black-hole-photo-scn/index.html
6. https://space-facts.com/m87-galaxy/
7. https://www.nasa.gov/feature/goddard/2017/messier-87/
8. http://astrosun2.astro.cornell.edu/~masters/lisadistances/virgo.htm
9. https://earthsky.org/favorite-star-patterns/spring-triangle-regulus-arcturus-spica

ඡායාරූප මූලාශ්‍ර

The Virgo II Groups

1. http://www.atlasoftheuniverse.com/galgrps/vir.gif
2. https://www.nasa.gov/feature/goddard/2017/messier-87
3. http://en.es-static.us/upl/2019/02/new-spring_tri_2_SL-1.png
4. http://www.messier.seds.org/xtra/history/biograph.html
5. https://www.syfy.com/syfywire/warp-into-a-galaxy
6. https://apod.nasa.gov/apod/ap110422.html
7. http://atlasoftheuniverse.com/galgrps/virii.html 
8. https://images.app.goo.gl/mqoyFokH6DSUeX777