අචලතාපී සතුන් යනු පරිසරයේ උෂ්ණත්වයට සාපේක්ෂව සිරුරේ උෂ්ණත්වය නියතව තබා ගත හැකි සතුන් කොටසක් වේ. චලතාපී සතුන් භාහිර පරිසරයෙන් උෂ්ණත්වය ලබා ගෙන තම අභ්‍යන්තර පද්ධති ක්‍රියාකාරීව තබා ගනී. උදාහරණයක් ලෙස සමහර සතුන් (සර්පයින්) රාත්‍රී කාල වල අක්‍රීයව සිට ආලෝකය හා උෂ්ණත්වය ඇති විට ගොදුරු සොයා ගමන් කරන්නේ ඔවුන්ගේ පර්වෘත්තීය ක්‍රියා මඟින් ප්‍රමාණවත් තරම් උෂ්ණත්වයක් ජනනය කිරීමට නොහැකි නිසාය. එනිසා ඔවුන් භාහිර පරිසරයෙන් උෂ්ණත්වය ලබා ගැනීමට පෙළඹේ. ඒ අනුව චලතාපී සතුන් බොහෝ විට සීත පරිසර වලදී අක්‍රීයව සිටිමින් තම ශක්තිය ඉතිරි කර ගැනීමට පෙළඹේ.විලෝපිකයෙක් සැලකූ විට තම ගොදුර පසු පස හඹා යාමට තරම් ශක්තියක් තිබිය යුතු වේ. එහිදී භාහිර පරිසරය ඉතා ශීත නම් එම ගොදුර පසු පස හඹා යන කාලය බොහෝ විට සීමා කිරීමට සිදු වේ.

මෙතෙක් කලක් අචලතාපී ගණයට අයත් වූයේ ක්සීරපායින් හා පක්ෂීන් පමණි. මේ පිරිසට අළුතෙන්ම එකතු වී තිබෙන සාමාජිකයා වන්නේ මත්ස්‍යයෙකි. මේ මාළුවා දැනට හඳුනා ගෙන ඇති එකම අචලතාපී ඇති මත්ස්‍යයා වෙ. මොහු Opah (Lampris guttatus) – හෝ ‘moonfish’ යන නම් වලින් හඳුන්වනු ලැබේ. අචලතාපී වුවත් සමහර මෝර විශේෂ හා කෙලවල්ලන්ටවලට සිරුරේ සමහර තැන් උණුසුම් කර ගැනීමට හැක. මොළය, මාංශ පේශීන් හා ඇස් ඉන් ප්‍රධාන වේ. අධික සීතලෙන් ආරක්ෂා වී තම ගොදුරු පසු පස හඹා යාමට මේ සුවිශේෂී ක්‍රියාකාරීත්වයන් හේතු වුවත් සිරුරේ අභ්‍යන්තර ඉන්ද්‍රියන් මෙමඟින් උණුසුම් කර ගැනීමට නොහැකි නිසා වැඩි කාලයක් සීතලට ඔරොත්තු දීමට මොවුන්ට නොහැකි වේ. කෙසේ වෙතත් නිවර්තන සහ සෞම්‍ය කළාපීය මුහුදු වල මීටර් 400 පමණ ගැඹුරක් දක්වා Opah මත්ස්‍යයා වාසය කරන අතර ඉතාම කළාතුරකින් ඇස ගැටෙන සත්ත්වයෙක් ලෙස හැඳින්විය හැක. මෙවැනි ගැඹුරකදී වෙනත් මසුන් හට වැඩි දුරක් ගොදුරක් පසු පස හඹා යා නොහැකි වුවත් මේ මාළුවාට පහසුවෙන් ඉතා වේගයෙන් ගොදුර පසු පස ගොස් එය අල්ලා ගත හැකි වේ. මේ පිළිබඳ විමසිලිමත් වූ විද්‍යාඥයින්ට පැහැදිලි වී ඇත්තේ මෙම මාළුවාගේ සිරුරේ උණුසුම් රුධිරය ඇති බවයි. තම ළය වරල් උපයෝගී කරගෙන නිපදවන උෂ්ණත්වය රුධිරය ඔස්සේ සෑම ඉන්ද්‍රියක් අවයවයක් වෙතම යැවීමට මෙම මත්ස්‍යයාට හැකියාව ඇත. මෙම පද්ධතිය “‘counter-current heat exchange‘”යන සුවිශේෂී නාමයෙන් හැඳින්වෙන අතර ඉතාම දුර්ලභ සංසිද්ධියක් ලෙස හැඳින්විය හැක.

සාමාන්‍යයෙන් බයිසිකල් රෝදයක් තරම් විශාල වන මෙ මාළුවා මීටර් 2ක් පමණ උපරිම ප්‍රමාණයකට විශාල වේ. සිරුරේ ඇති උණුසුම් රුධිරය හේතුවෙන් මුහුද මතුපිටත පැමිණ උෂ්ණත්වය ලබා ගැනීමේ අවශ්‍යතාවයක් මේ මත්ස්‍යයාට නොමැති නිසා එයින් වැඩි වාසියක් ගොදුරු සොයා යාමේදී හිමි කර ගෙන ඇත.

References:

sciencealert.com
www.britannica.com
Featured Image: sciencealert.com
Caption: US NOAA biologist Nicholas Wegner holding an opah fish (credit: NOAA Fisheries/Southwest Fisheries Science Center)
swfsc.noaa.gov