ප්‍රංශ කතුවර ඇනී අ’නෝ පසුගිය දා සාහිත්‍ය සඳහා වන නොබෙල් සම්මානයෙන් පිදුම් ලැබුවා ය.
සාහිත්‍යකරණයේ දී ඇය විසින් පෞද්ගලික අත්දැකීම් සමුදාය තුළින් යථාවත් කළ මූලගත වූත්, බිඳෙන සුලු වූත් ආත්මීය මුහුණුවරයන් විදාරණය කිරීමෙහිලා ප්‍රදර්ශනය කළ ධෙර්යය සහ තීව්‍ර භාවය, විශ්වීය සාහිත්‍ය සම්මාන කැබිනෙට්ටුවේ අනර්ඝත ම කුසලානය ඇය සතු වීමට ප්‍රමුඛත ම හේතුව බැව් සාහිත්‍ය ලෝකය අවධාරණය කරමින් සිටියි.
ප්‍රංශ ජාතිකයෙකු වශයෙන් අ’නෝගේ නම උච්චාරණය කිරීමේ දී බොහෝ දෙනා ඉංග්‍රීසි x අකුර ද භාවිත කරමින් ‘ආනෝක්ස්’ යනුවෙන් පැවසීම සුලබ වුවත් නිවැරදි ම උච්චාරණය ‘අ’නෝ’ බැව් සඳහන් කළ යුතු ය.
අ’නෝගේ නවකතාවල මූලික ප්‍රස්තුත අතර ප්‍රංශයේ සාමාන්‍ය දින චරියාව කැපී පෙනේ. ජීවන ගමනේ අසූව දශකය ගත කරන ඇය තත්කාලීන ප්‍රංශයේ වඩාත් ම ගෞරවාදරයට පාත්‍ර වී ඇති ලේඛිකාව මෙන් ම නොබෙල් සම්මානලාභී සාහිත්‍යකරුවන් අතර වඩාත් ම පැසසුමට ලක් වූ චරිතයක් ද වෙයි. ප්‍රංශයට නොබෙල් සාහිත්‍ය සම්මානයක් හිමි වන්නේ වසර 8කට පසුව ය. අවසන් වරට එය දිනා ගනු ලැබුවේ පැට්‍රික් මොඩියානෝ විසින් 2014 වසරේ දී ය. එසේ ම ඇය ඉතිහාසගත වන්නේ නොබෙල් සාහිත්‍ය සම්මානය දිනා ගත් 14 වන ප්‍රංශ සාහිත්‍යකරුවා ලෙසයි.
නොබෙල් කමිටු ප්‍රධානී ඇන්ඩ’ස් ඕල්සන් පවසා සිටියේ අ’නෝ අඛණ්ඩ ව විවිධ දිශානති ඔස්සේ ලිංගිකත්වය, භාෂාව සහ පංතිය පදනම් ව සිදු වන සමාජ හායනයන් පිළිබඳ ගැඹුරු ලෙස සලකුණු කළ බවයි.
ප්‍රංශයේ නෝමැන්ඩියාවේ යිවෙට්ටු නම් කුඩා නගරයෙහි 1940 දී උපත ලද අ’නෝ, රුවාන් විශ්වවිද්‍යාලයෙන් උපාධිය ලැබුවා ය. පසුව ද්වීතිය පාසලක ගුරුවරයෙකු වශයෙන් සේවය කළ ඇය වර්ෂ 1977 සිට 2000 දක්වා ප්‍රංශයේ දූරස්ථ අධ්‍යාපනය පිළිබඳ ජාතික කේන්ද්‍රයේ මහාචාර්යවරියක ලෙස කටයුතු කළා ය. ඕල්සෙන්ට අනුව ඇයගේ ලේඛන දිවිය දුෂ්කර සහ දීර්ඝ එකකි. ‘හිස් කැබිනෙට්ටුව’ යන අරුතැති ‘ලේ ආමෝස් වයිඩ්ස්’ නම් ඇගේ පළමු කෘතිය 1974 දී ප්‍රංශ භාෂාවෙන් පළ කෙරුණි. 1990 දී එහි ඉංග්‍රීසි පරිවර්තනය නිකුත් විය. ඇයගේ සාහිත්‍ය දිවියේ හැරවුම් ලක්ෂ්‍යය සනිටුහන් කළේ ඈ විසින් රචිත සිවුවන කෘතිය වන ‘ලා ප්ලේස්’ (La place or A Man’s Place) නමැති ග්‍රන්ථයයි.
1988 දී ප්‍රංශ බසින් පළ වූ ‘අ මෑන්ස් ප්ලේස්’ (A Man’s Place) සහ ‘අ වුමන්ස් ස්ටෝරි’ (A Woman’s Story) නම් කෘතීන් තත්කාලීන ප්‍රංශ සමාජයේ සම්භාව්‍ය කෘතීන් ද්විත්වයක් ලෙස සම්භාවනාවට පාත්‍ර විය.
2008 වසරේ දී ඇගේ ස්වයං චරිතාපදානය වන ‘ද ඉය’ස්’ (The Years) ප්‍රංශයේ ‘ප්‍රී රෙනොදෝ’ (Prix Renaudot) සම්මානය දිනා ගත් අතර එය ‘අන්තර්ජාතික මෑන් බුකර් සම්මානය’ සඳහා ද නිර්‌දේශ විය. 2019 වසරේ දී ඇලිසන් එල්. ස්ට්‍රේයර් විසින් එය ඉංග්‍රීසියට පරිවර්තනය කරන ලදී. රුසියානු රාජ්‍යතාන්ත්‍රිකයෙකු සමඟ පැවැති අ’නෝගේ උමතු ප්‍රේමය පිළිබඳ ලියැවුණු ‘ගෙටින් ලොස්ට්’ (Getting Lost) කෘතිය අළලා ගාඩියන් පුවත්පතට ලියන අන්කිතා චක්‍රබෝති සඳහන් කරන්නේ, ‘ගෙටින් ලොස්ට්’ (Getting Lost) යනු මංමුලා වූ ප්‍රේමවන්තයන්ට ප්‍රේමයේ කේන්‍ද්‍රය සොයා ගැනීමට මඟ පෙන්වන මාලිමාවක් බවයි.
නොබෙල් කමිටු ප්‍රධානී ඕල්සන් අවධාරණය කරන්නෙ ඇනී අ’නෝ අවංක ව ම ලිවීමේ ලිබරල්කාමී නිදහස විශ්වාස කළ බවයි. “ඇය සරල බසින් ඉතා විශ්වාසදායී ව සහ පැහැදිලි ලියූ අයෙක්. ලැජ්ජාව, නින්දාව, ඊර්ෂ්‍යාව, නො හැකියාව ආදි අඳුරු මිනිස් හැඟීම් ආකර්ෂණීය ලෙස ලියන්නට හැකි වුණේ ඒ නිසයි.” ඔහු කවදුරටත් සඳහන් කරයි.
අ’නෝගේ කෘතීන් ඉංග්‍රීසි බසින් පළ වීම ආරම්භ වුණේ 1995 දී ය. ඒ සුප්‍රකට ඇමරිකානු මුද්‍රණාලයක් වන ඩෑන් සිමෝන්ගේ ‘කතන්දර හතේ මුද්‍රණාලය’ අරුතැ’ති Seven Stories Press හී දී ය. ප්‍රකාශන ආයතනයේ නාමය ඩෑන් සිමෝන් මුලින් ම කෘතීන් මුද්‍රණය කොට පළ කළ ලේඛකයන් හත් දෙනා සිහි වීම පිණිස යොදා ඇති අතර අපගේ කතා නායිකාව වන ඇනී අ’නෝ ද ඔවුන් අතරින් කෙනෙකු වීම සිත් ගන්නාසුලු ඉතිහාස රස මතකයකි.
නවකතා මුද්‍රණය සඳහා විශේෂඥයන් ලෙස විරුදාවලි ලත් මහා බ්‍රිතාන්‍යයේ සුප්‍රකට ‘ෆිට්ස්කරැල්ඩෝ එඩිෂන්ස්’ (Fitzcarraldo Editions) ස්වාධීන ප්‍රකාශන සමාගම අ’නෝගේ මීළඟ කෘතීන් ද්විත්වයක් පළ කිරීමට නියමිත ය. ඉන් පළමු වැන්න වන ‘ෂේම්’ (Shame) එළඹෙන වසරේ දී ජනගත වනු ඇත. අනෙක් කෘතිය වන්නේ ‘ලෙ ජූන් හෝම්’ (Le jeune homme)ය.
පොත් ප්‍රකාශක ‘ජැක් ටෙස්ටාඩ්’ විසින් ඇනී අ’නෝ නම් කරනු ලබන්නේ සුව්ශේෂි ස්ත්‍රීවාදී නවකතාකාරිනියක් ලෙසයි. ‘ද ඉය’ස්’ (The Years) නම් ඔහු විසින් කියවූ ඇගේ පළමු කෘතිය පිළිබඳ ඔහුගේ අදහස මෙවැන්නක්. “එය ඇත්ත වශයෙන් ම සංසිද්ධිවලින් ගහන පොතක්. විවාදයකින් තොර ව ම එය නම් අග්‍රගණ්‍ය නිර්මාණයක්!” ටෙස්ටාඩ් තවදුරටත් සඳහන් කරන්නේ අ’නෝ විසින් ස්වයං චරිතාපදාන සහ නිර්-ප්‍රබන්ධමය කෘතීන්හි ලක්ෂණ එකිනෙක ඡේදනය වන නව සාහිත්‍ය ශානරයක් නිර්මාණය කළ බවයි.
“අ’නෝගේ සාහිත්‍ය ව්‍යාපෘතියේ අරමුණ ඇගේ ජීවිතයේ සිදු වන සෑම වැදගත් සිදුවීමක් ම ලියා තැබීමයි. කුඩා දරුවෙකු ව සිටිය දී සමාජ තල පිළිබඳ අවබෝධයක් ලැබූ දින පටන් ඇගේ පියාගේ වියෝව, මවගේ වියෝව, 1960 දී ප්‍රංශයේ දී නීති විරෝධී ව සිදු කර ගත් ගබ්සාවේ සිට ඇගේ පළමු ලිංගික අත්දැකීම දක්වාත්, ඉනික්බිති ආදරය සහ ජීවිතාශාව පිළිබඳවත් ඇය ලියමින් සිටියි. අඩසියවසක ඇගේ ලේඛන කාර්යභාරය පිළිබඳ ප්‍රත්‍යාවලෝකනය කිරීමේ දී පැහැදිලි ව ම ඇගේ ලේඛන විෂද කරන්නේ අව්‍යාජ භාවයයි.” යනුවෙන් ටෙස්ටාඩ් කවදුරටත් කියා සිටියි.
ස්වීස් ක්‍රෝනා මිලියන 10ක් හෙවත් යූරෝ 840,000ක් වටිනා නොබෙල් සාහිත්‍ය සම්මානය තවදුරටත් සම්මාන ප්‍රදාන පටිපාටියේ මුඛ්‍ය අරමුණ ලෙස අනුගමනය කරන්නෙ නොබෙල් සම්මානයේ නිර්මාතෘවර ඇල්ෆ්‍රඩ් නොබෙල්ගේ අරමුණයි. එනම් ‘සාහිත්‍ය ක්ෂේත්‍රයේ අභිවර්ධනය උදෙසා ප්‍රශස්ත ම නවමු පියවර තැබූ සාහිත්‍යකරුවන් ඇගයීමයි’.
යටත්විජිතකරණයේ බලපෑමත්, සංස්කෘතීන් සහ මහද්වීප අතරෙහි දෝලනය වන ගල්ෆ් කලාපීය සරණාගතයන්ගේ ඉරණමත් විනිවිදිමින් සිදු කළ සාහිත්‍යකරණය උදෙසා පසුගිය වසරේ නොබෙල් සාහිත්‍ය සම්මානය දිනා ගත්තේ අබ්දුල් රසාක් ග’නා විසිනි. නොබෙල් සාහිත්‍යලාභී බොබ් ඩිලන් වෙනුවෙන් තිබූ හේතු පාඨය වූයේ “ශ්‍රේෂ්ඨ ඇමරිකානු සංගීත සම්ප්‍රදාය තුළ නව්‍ය කාව්‍ය නිරූපණයක් නිර්මාණය කිරීම” යන්නයි. ඇනී ආ’නෝ මෙතැන් පටන් ඇතුළත් වන්නේ එවන් ශ්‍රේෂ්ඨයන්ගෙන් සැදුම්ලත් අමරණීය ලැයිස්තුවකට ය.
References :
- https://www.nobelprize.org/prizes/literature/2022/summary/
- https://www.google.com/amp/s/amp.theguardian.com/books/2022/oct/06/annie-ernaux-wins-the-2022-nobel-prize-in-literature
Image Courtesy :
Featured Image:https://bit.ly/3EPwztN
Image 1: https://bit.ly/3iib2CH
Image 2: https://bit.ly/3GRflPG